Kolorektal Kanseri Farkındalık Ayı (01-31 Mart )..
Kolon Kanseri - Rektum Kanseri / Kolorektal Kanser (KRK)
Kolorektal kanserler sindirim sisteminin sık görülen kanserleridir. Genellikle ileri yaştaki kişilerde görülür. Ailevi ve kalıtımsal olanlarda genellikle 30’lu yaşlarda ortaya çıkar. Kolorektal kanserlerin yaklaşık %20’si rektum kanseri olarak görülür. Şikayetler, klinik belirtiler, bulgular ve tedavileri farklılık gösterir.
Kolorektal kanserlerin çoğu, kanser öncüsü sayılan polip zemininden gelişir. Genellikle herhangi bir yakınmaya neden olmazlar ancak çok büyük ya da kanserleşme eğilimi gösterirlerse çeşitli şikayetlere sebep olabilirler.
Kolorektal kanserler, ülkemizde kadınlarda ve erkeklerde üçüncü sıklıkta görülürler.
Kolorektal kanser riskini azaltmak için, fiziksel aktivitenin yoğunluğunu ve miktarını artırın, kırmızı ve işlenmiş et tüketimini azaltın, önerilen düzeylerde kalsiyum ve D vitamin desteği alın, daha fazla sebze ve meyve tüketin, obeziteden kaçının, aşırı alkol kullanımından uzak durun, vitamin ve mineral (A,C,E, Zn,Ca,Se,I,Fe) desteğiyle ve aspirin kullanımını öneriyoruz.
Kolorektal Kanserin belirtileri nelerdir?
- Genellikle erken evrelerde belirti vermez.
- Kendini gösteren pek çok belirti, sindirimle ilgili başka hastalıklara bağlanabilir. Kanama, zayıflama, kabızlık vb.
- Eğer bu belirtiler kansere bağlıysa hastalık erken evrelerini geçip ilerleyecektir.
- Birkaç haftadan uzun süren sindirim sorunlarıyla ilgili belirti ve bulgularda mutlaka bir sağlık kuruluşuna ve ilgili uzman hekime danışılmalıdır.
- Olağan tuvalete çıkma alışkanlıklarında veya dışkının görünümünde 10 günden daha uzun süren değişiklikler, örneğin dışkıda incelme, kabızlık veya ishal,
- Dışkıda parlak kırmızı kan veya siyah, katran gibi renk,
- Alt karın bölgesinde geçmeyen ağrı ve hassasiyet,
- Şişkinlik, kramp veya gaz ağrısı,
- Tuvalete çıktıktan sonra rektumun tam olarak boşalmadığı hissi,
- İştah ve kilo kaybı, Anemi (kansızlık)
- Yorgunluk, solgunluk ve kalp çarpıntısı gibi anemi belirtileri,
- Kusma ve Bir haftayı aşkın süredir tuvalete çıkamamak, barsak tıkanıklığı belirtisi olabilir.
Kolorektal Kanserin Erken Tanısı:
Kanser ne kadar erken tanı konulur ve tedavi edilebilirse o kadar iyi sonuç alınır. Bu, özellikle kolorektal kanserler için daha önemlidir. Tedaviden en iyi sonuç hastalık yayılmadan yapılırsa alınır. Erken evrede tanı konulup uygun tedavisi yapılanlar arasında beş yıllık sağ kalım oranı %90’dır.
Kolon kanserinin gelişimi genellikle yavaştır, 5-10 yıl sürer. Kolonoskopi taramaları sırasında iyi huylu ya da henüz kansere dönüşmemiş polipler alınırsa kolon kanseri daha baştan engellenmiş olabilir. Kanser tarama testinin tipi ve ne sıklıkla yapılacağı bireysel risk durumuna bağlıdır. Kişinin yaşı, sağlık durumu, kanser öyküsü ve aile kanser öyküsü dikkate alınarak belirlenir.
Kolorektal Kanserde Tanı Nasıl Konur?
Tarama programlarında gaytada gizli kan (GGK) (+) bulunması sonrası kolonoskopi yapılır.
Tam kan sayımında anemi saptanması kanser belirtisi olabilir. Kanamalı polip veya kanserde kansızlık görülür.
Hastalardaki belirti veya bulgular ya da laboratuvar test sonuçları ile kanserden kuşkulanılıyorsa kolonoskopi yapılır.
Kolonoskopide kuşkulanılan oluşumlar varsa biyopsi alınır, polip saptanırsa çıkarılarak patoloji incelemesi için gönderilir.
CEA, tümör belirteçlerinden birisidir. Bu test erken dönem kolon kanser saptanmasında güvenilir olmamakla birlikte tümör belirteci olarak ve tedavinin etkinliğini ve hastayı (nüks?) izlemek için yararlıdır.
Kolorektal Kanserde Tanı Yöntemleri:
- Öykü ve Muayene,
- Parmakla rektal muayene,
- Dışkıda gizli kan testi,
- Kolonoskopi ve biyopsi,
- Anal yoldan girilerek rektumun USG ile kontrolü(ERUS).
Kolorektal Kanserde Tedavi:
Her hasta için gerekli bir tedavi planı yapılır. Kolorektal tümörlerin tedavisi; hastalığın evresine, yerleşim yerine, hastanın sağlık durumuna(bağışıklık, psikolojik) ve birçok diğer faktörlere bağlıdır. Kalın barsak kanseri genellikle cerrahi, kemoterapi ve/veya radyasyon (ışın) tedavisi ile tedavi edilir. Bir hasta için bu tedavi şekillerinden biri veya birkaçının kombinasyonu gerekebilir.
Gelecekte; hastanın ve tümörün genetik profili belirlenerek, kişiye ve hedefe yönelik özel tedavi olabilecektir.
Kolorektal kanserde tedavinin esası cerrahidir. Tümörün yerine, lokal veya sistemik yayılımına göre farklı cerrahi yöntemler uygulanır. Rezeksiyon ve anastomoz, Rezeksiyon ve kolostomi (geçici-kalıcı), Cerrahi sonrası kemoterapi ve/veya radyoterapi.
Rektum tümörleri için cerrahi öncesi, radyoterapi (ışın tedavisi) uygulanarak tümörün küçültülmesi suretiyle, torbaya(kolostomi) gerek kalmama olasılığı da arttırılabilmektedir.
Kolorektal Kanserde Cerrahi Tedavi Sonrası İzlem:
Kolorektal kanser tedavisinden sonra hastaların düzenli takibi çok önemlidir. Kanser aynı veya komşu bölgede tekrar ortaya çıkabilir veya vücudun başka bir yerine yayılabilir. Takipte fizik muayene, kolonoskopi, akciğer röntgeni, gerekirse BT, gerekirse PET, çeşitli kan testleri ve CEA ölçümü yer alır. Sıklıkla ameliyattan önce hastaların CEA düzeyleri yüksektir ve ameliyatla tümör çıkarıldıktan sonra haftalar içinde normalleşir. Eğer CEA düzeyleri tekrar yükselmeye başlarsa, nüks akla gelebilir.
Kolorektal Kanser Tarama Programı Nedir?
Kolorektal kanser erken tanıya uygun bir hastalıktır. Kolorektal kanseri gelişmeden önlemek ve erken evrede yakalayabilmek için tarama testleri kullanılmaktadır.
Kolorektal kanser tarama yöntemleri, etkinliği kanıtlanmış az sayıdaki yöntemlerdendir. Kolon ve rektumun polip ve kanserleri çoğu kez iyice büyüyene kadar belirti vermezler. Tarama programları ile henüz kansere dönüşmemiş (premalign) adenomatöz polipleri ve erken dönem lokalize kanserleri saptamak ve tedavi etmek mümkündür.
Kolorektal Kanser Tarama Programında Amaç Nedir?
Birinci amaç, polipleri ya da lezyonları henüz kansere dönmeden yakalayıp ortadan kaldırmaktır. İkincil hedef ise, eğer kanser oluşmuş ise kanserin erken evresinde, henüz metastaz yapmadan yakalayıp, cerrahi olarak ortadan kaldırmak amaçlanmaktadır. Erken yakalanan kanserlerde, cerrahi sonrası tamamen kanserden kurtulma ihtimali %85-90 seviyesindedir. Erken yakalanan kanserlerde, kansere bağlı morbidite ve mortaliteyi düşürerek olası karmaşık ve pahalı tedaviler önlenebilir.
Ülkemizde Kolorektal Kanser Tarama Programı
Sağlık Bakanlığı Kanser Dairesi topluma dayalı kanser tarama programı planlamıştır. Hedef populasyon 50-70 yaş (10-12 milyon). Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) ve Aile Hekimlikleri tarafından yapılmaktadır. 50 yaşından itibaren yılda 1 Gaitada Gizli Kan testi yapılır, pozitif sonuçta kolonoskopi merkezlerine sevk edilir ve kolonoskopi yapılması sağlanır.
Gaitada gizli kan testi (GGK):
GGK TESTİNİN YAPILMASI: Ücretsiz dağıtılan GGK kiti kişi tarafından evinde ya da Aile Sağlığı Merkezinde vb. uygulandıktan sonra sadece kit içindeki test kaseti, kasetin verildiği merkeze 3 gün içerisinde geri getirilir.
GGK TESTİ NEGATİF (-) OLAN KİŞİLERDE UYGULANACAK YÖNETİM: GGK testinin negatif olması, normal sonuçtur ve test örneğinde kan bulunmadığı anlamına gelir. Normal sonuç, kolorektal kanser olmadığını veya ileride asla olmayacağını garantilemez. Kişiye, daha sonra tekrar kolorektal kanser taraması yaptırması önerilir.
GGK TESTİ POZİTİF (+) OLAN KİŞİLERDE UYGULANACAK YÖNETİM: GGK Testinin pozitif olması dışkıda kan bulunmuş olduğunu gösterir. Bu sonuç, kanser tanısı değildir, ancak kişinin kolonoskopi için uzman hekimlerce değerlendirilmesi gerektiğini gösterir. Anormal sonucun nedeni kolorektal kanserden çok, poliplerdeki kanama veya hemoroid (basur) gibi başka hastalıklardan kaynaklanmış olabilir.
GGK TESTİ BELİRSİZ OLAN KİŞİLERDE UYGULANACAK YÖNETİM: Belirsiz sonuç, GGK testi için alınan örnekte, kan olup olmadığının net olarak görülememesidir. Belirsiz sonuç kanser olmadığı anlamına gelmez, sadece tekrar test yaptırılması gerektiğini gösterir. Sonuç belirsiz çıkarsa, iki-üç gün ara ile en fazla iki kere daha GGK testi yapılır. Bu gereklidir, çünkü polipler ve kanserler sürekli kanama yapmazlar ve dışkıda kan olup olmadığının saptanması önemlidir.
Kanserin Ön Belirtilerine Karşı Dikkatli Olunuz!
Belirli Aralıklarla Sağlık Kontrolünüzü Yaptırınız!..
