Sık Enfeksiyon Geçiren Çocuklar; Nedenleri Nelerdir, Nasıl Koruyabiliriz?
Prof. Dr. Can N. KOCABAŞ Hocamızın Kaleminden Sık Enfeksiyon Geçiren Çocuklar;
Çocukların sık hastalanması hepimizde genellikle endişeye neden olmaktadır. Neden çocuğum çok sık hastalanıyor? Bağışıklık sisteminde acaba sorun mu var? Bu gibi sorularla sağlık kuruluşlarına başvuruyoruz. Sonbahar ve kış mevsiminde çocuklarımızın kreşlere ve okullara başladığı dönemlerde bu sorunlar daha çok gündeme gelmeye başlamaktadır. Üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları başta olmak üzere birçok çocukluk dönemine ait enfeksiyonlar tam da bu mevsimde okula ve kreşe gitmeye başladığı zamanda görülmeye başlamaktadır. Hava koşulları, mevsim geçişlerinde çocuklarımızın eğitim ve öğretim amacıyla sosyal yaşamın içinde yer alması ile hastalık geçirme sıklığındaki artış aileler tarafından dile getirilmektedir. Aile ortamından daha kalabalık ortamlara giren çocuklar arasında görülen bu enfeksiyonların bulaşma riski taşıması özelliği nedeniyle çocuklarımız kolayca hastalığa yakalanmaktadır.
Elbette çocukların bu mevsimlerde sık enfeksiyon geçirmesi nedeniyle hastaneye başvuruları önemli oranda artmaktadır. Sorunların nereden kaynaklandığı konusundaki sorulara biz hekimler sıkça maruz kalıyoruz. Bağışıklık sistemindeki yetersizliklerle alakalı endişeler en başta yer almaktadır. Elbette uzun süren, tedaviye yanıtın yetersiz olduğu, sıkça tekrarlayan enfeksiyonlar bağışıklık sistemimizdeki yetersizliğin bir göstergesi olabilir. Ülkemizde kalıtsal geçiş gösteren bağışıklık sistemini ilgilendiren hastalıklar diğer ülkelere nazaran daha sık görülmektedir. Belirli klinik özellikleri taşıyan hastaların bu yönde incelenmesi gerekebilir. Ancak çocukluk çağında geçirilen enfeksiyonların bağışıklık sistemimizdeki yetersizlikle ilgili olması için genel bir uzlaşı ile kabul edilen kriterler belirlenmiştir. Bu kriterler hem ailelere hem de hekimlerimize yol gösterici olabilir.
- Kulak enfeksiyonu (yılda 4 ya da daha fazla)
- Sinüzit (yılda 2 ya da daha fazla)
- Pnömoni (zatürre) (yılda 2 ya da daha fazla)
- Büyüme geriliği (özellikle süt çocukluğu döneminde kilo alımında yetersizlik)
- İki ay ya da daha fazla süre antibiyotik kullanımı ve yetersiz yanıt
- Tekrarlayan, derin doku veya organ apseleri
- Ağızda süreğen moniliazis (pamukçuk) veya deride mantar enfeksiyonu
- Enfeksiyonların tedavisi için damar yolundan antibiyotik kullanım gereksinimi
- Ağır sistemik enfeksiyonları (sepsis) içeren iki veya daha fazla derin yerleşimli enfeksiyon geçirme
- Aile hikayesinin varlığı (bağışıklık sisteminde yetmezlik hastalığının varlığı)
Bu bulguların varlığı yol göstericidir ve çocukların bağışıklık sisteminde olabilecek sorunların varlığı açısından incelenmesini gerektirir. Unutmayalım ki bu bulguların olmadığı durumlarda da bağışıklık sistemi ile ilgili sorunlar bulunabilir. Alerji ve Klinik İmmünoloji Uzmanları bu konuda yardımcı olacaktır.
Sık enfeksiyon geçiren çocukların bağışıklık sisteminde sorun olmayabilir. Çünkü diğer bazı durumlar da çocukların sık enfeksiyon geçirmesine neden olabilir.
Alerjik hastalıklar ve diğer müzmin hastalıklarında çocukların sık hastalanmasına neden olabileceği unutulmamalıdır. Alerjik hastalığı olan çocuklarda tekrarlayan enfeksiyonlar görülebilir. Bir çok ailenin deneyimlediği gibi özellikle solunum yolu alerjisi olan çocuklarda viral enfeksiyonları takiben uzun süreli öksürük ve hışıltı görülebilir. Ayrıca alerjik çocuklar sinüzit, nezle ve kulak enfeksiyonları gibi tekrarlayan ve uzun süreli müzmin üst solunum yolu enfeksiyonlarına daha yatkındır.
Çocukların az kısmında ise bağışıklık sistemindeki yetersizlik ve alerjik hastalıklar dışında bazı kronik hastalıklarda da sık enfeksiyonlar gelişebilir. Kistik fibrozis, doğuştan kalp hastalıkları, yemek borusu ile ilgili sorunlar (fistül, reflü vb), tonsiller ve adenoid hipertrofisi (geniz eti), östaki tüp disfonksiyonu vb durumlar çocukların sık enfeksiyon geçirmesine neden olabileceği unutulmamalıdır.
Unutmamalıyız ki tamamen normal olan çocuklar da sık hastalanabilir. Çocuklarımızın normalde yılda 4 ile 8 kez üst solunum yolu enfeksiyonu geçirebileceğini vurgulamak gerekir. Bu sayı iyi önlem alınan çocuklarda azalırken kreşe giden çocuklarda 10-12 ye kadar çıkabilir. Bu çocuklarda genellikle virüslere bağlı enfeksiyonlar görülmektedir. Normal çocuklar da görülen bu enfeksiyonlarda komplikasyon gelişmez. Tedavi süresi normaldir ve kolayca yanıt verirler. Büyüme gelişmeleri normaldir.
Son olarak çocuklarımızı enfeksiyonlardan korumak için düzenli sağlık kontrollerini ve aşılarını yaptırmalıyız. Anne sütü ile beslenme konusunda gerekli özenin azami derecede göstermeliyiz. Doğal ve sağlıklı beslenme tercih edilmeli, evde ve kreşlerde hasta çocuklar ile temas en aza indirilmelidir. Çocuklarımıza erken yaşlardan itibaren el yıkama alışkanlığını kazandırmaya özen göstermeli ve elbette son alarak da çocuklarımızı sigara dumanına maruz bırakmamız gerekmektedir.
Prof. Dr. Can N. KOCABAŞ
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Başkanı
Çocuk Alerjisi ve İmmünolojisi Uzmanı